Spurðu sérfræðinginn
Lyfjafræðingar Lyfju svara fyrirspurnum um flest allt sem lýtur að heilbrigði og heilsu.
Senda inn spurningu Sjá allar spurningar og svörSamkvæmt Matvælastofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) þá fer þriðjungur alls matar á heimsvísu í ruslið. Það eru um 1.3 milljarður tonna af mat á ári.
Chlorella er grænþörungur sem vex í ferskvatni og er óhemju vítamín og steinefnaríkur. Þörungurinn inniheldur til dæmis mikið af B12 vítamíni, en það er einmitt nokkuð algengt að líkamann vanti þetta nauðsynlega vítamín.
Þessi magnaða jurt vex víða og finnst í flestum heimsálfum. Alfalfa hefur verið mikið notuð með góðum árangri, gegn ýmsum kvillum í gegnum tíðina.
Í þessum texta eru skýringar á því hvernig virkni og skaðsemi náttúruefna er metin. Einnig eru skýringar á einkunnakerfinu sem notað er í textum um náttúruefnin hér á vefnum, og talið hvers konar upplýsingar koma fram undir hverjum undirkafla í þessum textum.
Amerísk trönuber eru rauð, súr aldin eða ber lítils, sígræns runna, trönuberjarunnans, sem vex villtur í mýrlendi í Kanada og austanverðum Bandaríkjunum.
Berjasafinn er notaður í lækningaskyni og er hann m.a. talinn áhrifaríkur sem forvörn gegn þvagfærasýkingu.
Þessi vellyktandi, fölgula, rokgjarna olía er unnin úr laufblöðum plöntunnar Melaleuca alternifolia. Þessi runni vex villtur í mýrum og fenjum á afmörkuðum svæðum í Nýja Suður-Wales og Suður-Queenslandi í Ástralíu.
Orðið sólhattur er notað hér sem samheiti yfir náttúruafurðir þriggja tegunda sólhatta. Sólhattur hefur verið notaður í margar kynslóðir við ýmsum kvillum.
Q10 er eitt úbíkvínóna, en þau eru náttúruleg efnasambönd sem myndast í nær öllum frumum líkamans. Þessi efni voru ekki uppgötvuð fyrr en 1957. Q10 tekur þátt í að vinna orku úr fæðuefnum í grunnefnaskiptum frumnanna. Það er einnig andoxunarefni.
Fjölmörg afbrigði piparmintu eru ræktuð víða um heim. Laufblöðin hafa um aldir verið notuð til lækninga, bæði þurrkuð og fersk, sem og blómin.
Leðurkennd laufblöð hins forna, sígræna ólífutrés eru notuð til lækninga. Í lækningaskyni hafa lyfjablöndur úr ólífulaufi verið notaðar sem þvagræsilyf og gegn háum blóðþrýstingi.
Náttúruefni eru unnin á einfaldan hátt úr plöntum, dýrum, örverum, steinefnum eða söltum. Ef hægt er að sýna fram á áhrif náttúruefnis á sjúkdóm eða sjúkdómseinkenni er hægt að sækja um skráningu efnisins sem náttúrulyf.
Musteristré er af ættbálki musterisviða, miklum bálki berfrævinga er átti blómaskeið sitt fyrir hartnær tvö hundruð milljónum ára, en síðan hnignaði þessum hópi plantna og allir musterisviðir voru taldir hafa orðið aldauða á síðustu ísöld þar til eina núlifandi tegund þeirra fannst í garði kínversks klausturs um árið 1690.
Maríuþistill hefur verið ræktaður bæði sem matjurt og skrautjurt. Evrópumenn hafa notað maríuþistil í meira en tvö þúsund ár sem lyf gegn lifrarkvillum, meltingartruflunum, miklum tíðablæðingum og margvíslegum öðrum kvillum.
Lýsi (lifrarlýsi) er olía unnin úr lifur fiska, einkum þorsks, en einnig ufsa og lúðu. Lýsi er auðugt að A- og D-vítamínum og inniheldur tiltölulega lítið af mettuðum fitusýrum og mikið af fjölómettuðum fitusýrum sem eru taldar veita vörn gegn hjarta- og æðasjúkdómum.
Lesitín er náttúrlegt efnasamband sem finnst í öllum lífverum. Það er fituefni sem myndast í lifrarfrumum, en er einnig í heila og öðrum vefjum.
Lakkrís er kjarni sem er unninn úr sætum, þurrkuðum rótum og jarðstöngli ýmissa afbrigða af lakkrísplöntunni, Glycyrrhiza glabra, sem vex villt í heittempruðu loftslagi.
Kvöldvorrós er stór, fínleg blómplanta af ættkvísl næturljósa og vex villt í austanverðri Norður-Ameríku. Plantan er ræktuð í mörgum heimshlutum og er olían úr fræinu seld sem fæðubótarefni eða sem innihaldsefni í sérstökum matvælum í yfir þrjátíu löndum.
Kamilla er einær jurt sem líkist baldursbrá. Hún ber gul blóm og hefur sérstakan ilm. Blómin eru þurrkuð áður en þau eru notuð til lækninga.
Þetta rokgjarna, arómatíska efni er unnið með gufueimingu úr viði hins hávaxna, blómstrandi kamfórutrés ( Cinnamomum camphora) sem er upprunnið í Asíu. Kamfóra er gjarnan notuð í olíu.
Hvítlauksplantan Allium sativum, sem kallast líka hvítlaukur, er alþekkt matar- og lækningajurt og laukurinn er sá hluti plöntunnar sem er notaður.
Gúarana er þurrkað hlaup unnið úr fræjum sígrænna klifurrunna sem vaxa villtir á Amasónsvæðinu.
Margir útbúa heitan kaffíndrykk úr hlaupinu sem hefur sömu örvandi áhrif og gegnir sama félagslega hlutverkinu og te og kaffi í öðrum menningarsamfélögum í heiminum.
Grænt te er drykkur lagaður úr þurrkuðum og gufusoðnum, grænum laufblöðum terunnans. Flestir nota grænt te sem mildan, örvandi drykk á sama hátt og aðrir nota svart te og kaffi.
Glitbrá er lágvaxinn, fjölær runni sem vex villtur í suðvestanverðri Evrópu og víðar í tempraða beltinu, en barst með landnemum til Norður-Ameríku sem ræktuðu hann til skrauts og til lækninga. Einkum notuð til að koma í veg fyrir mígreni.
Ginseng er lágvaxin, fjölær jurt og þykir einstaklega erfið í ræktun. Í hefðbundnum, kínverskum lækningum er ginseng talið heilsubætandi, sefandi og hjartastyrkjandi og jurtin er talin auka vessaframleiðslu líkamans.
Freyspálmi er runnvaxin pálmategund sem vex villt í sendnum jarðvegi víða í suðaustanverðum Bandaríkjunum og á vissum svæðum við Miðjarðarhafið. Freyspálmi er talinn vinna gegn aukinni þörf til þvagláta, einkum að nóttu til, og öðrum einkennum sem tengjast stækkun og bólgu í blöðruhálskirtli.
Þrátt fyrir nafnið eru fjallagrös flétta - þörungur og sveppur í samlífi - ekki grös. Fjallagrös hafa lengi verið notuð við hósta, nefstíflu og slímrennsli og til að sefa óróleika í maga.
Engiferjurtin er fjölær og vex villt í suðaustanverðri Asíu og er ræktuð á öðrum hitabeltissvæðum, svo sem á Jamaíku. Jarðstöngullinn er sætur og bragðmikill og því mikils metinn bæði sem krydd í matreiðslu og til lækninga.
Alþýðulæknar staðhæfa að með því að neyta drottningarhunangs geti fólk öðlast sömu eiginleika og býflugnadrottningarnar: aukna líkamsstærð, meiri frjósemi og lengri ævi.
Býþéttir er rauðbrúnt, harpeiskennt efni sem býflugur vinna úr brumi aspar- og barrtrjáa. Býþéttir hefur einkar þægilega angan og sótthreinsandi og staðdeyfandi eiginleikar efnisins hafa verið kunnir frá örófi alda.
Notkun náttúrulyfja, náttúruvara og fæðubótarefna til sjálfslækninga, forvarna gegn sjúkdómum og til að bæta útlit nýtur aukinna vinsælda hérlendis. Með aukinni neyslu þessara vara er talið að tilfellum fjölgi þar sem rekja megi orsakir aukaverkana og milliverkana til þeirra.
Asídófílus, sem á íslensku getur kallast sýrukær, er gagnlegur gerill (baktería) sem lifir í mannslíkamanum undir eðlilegum kringumstæðum.
Gerillinn er tekinn í því skyni að stuðla að heilbrigði meltingarvegar og til að koma á jafnvægi í gerlaflóru legganga og smáþarma eftir sýklalyfjakúr.
Arnika er þurrkaðar blómkörfur fjallagullblóms (einnig nefnt sólarljómi) eða annarra tegunda af ættkvísl sólarblóma, en til hennar heyra fjölærar plöntur sem bera skærgul blóm sem minna á baldursbrá. Arnika er notuð m.a. til að hemja bólgu og draga úr sársauka.
Bæði alveruhlaup og alverusafi hafa verið notuð í hefðbundnum lækningum margra menningarsamfélaga í árþúsundir.
Lækningajurtir og önnur náttúrumeðul eru flokkuð sem "fæðubótarefni" og falla því undir annan hatt en bæði lyfseðilsskyld lyf og lyf sem eru seld án lyfseðils.
Góður svefn er afar mikilvægur heilsunni. Í svefni hvílist líkaminn, endurnýjar sig og nærir. Þá fer fram framleiðsla ýmsum hormónum sem og fjölmargir aðrir ferlar sem líkamanum eru nauðsynlegir.